Iz godine u godinu sve je veći broj budućih majki koje se tokom trudnoće suočavaju sa gestacijskim dijabetesom, odnosno povišenim nivoom šećera u krvi tokom blagoslovenog stanja. Poseban režim ishrane i redovna ali umjerena fizička aktivnost nekada nijesu dovoljni da bi trudnoća bila okončana bez većih rizika po majku i bebu.

O uzrocima pojave gestacijskog dijabetesa, stilu života koji bi buduće mame trebalo da slijede i saradnji sa stručnjacima tokom trudnoće praćene gestacijskim dijabetesom za „Moj doktor” govori dr Lucija Gvozdenović, akušer, ginekolog i endokrinolog iz ordinacije „NikaMed” iz Podgorice.

– Gestacijski dijabetes melitus jedna je od varijanti dijabetesa koja se javlja ili se prvi put dijagnostikuje tokom trudnoće – kaže dr Gvozdenović. - U srcu bolesti je kršenje metabolizma ugljenih hidrata različitog stepena, odnosno smanjenje tolerancije glukoze u toku trudnoće. Gestacijski dijabetes melitus tokom trudnoće razvija se kao rezultat smanjenja osjetljivosti ćelija i tkiva tijela na sopstveni insulin - razvija se insulinska rezistencija. To je posledica povećanja nivoa hormona u krvi. Osim toga, kod trudnice se nivo glukoze brže smanjuje zbog potreba fetusa i placente. Sve to utiče na povećanje proizvodnje insulina od strane pankreasa. Zato je u krvi trudnica najčešće nivo insulina povišen. Ako pankreas ne može proizvesti insulin u količini koja je potrebna trudnici, razvija se gestacijski dijabetes. Trudnoća je „posao” za koji je potrebna priprema. Za nas je veoma važno da žene tretiraju svoje zdravlje svjesno čak i u fazi planiranja trudnoće. Vrlo često djevojke ili žene u reproduktivnom periodu ne poštuju pravila uravnotežene ishrane i nemaju nikakvu fizičku aktivnost. Posledice ovog neodgovornog odnosa prema tijelu su očigledne, a na prvom mjestu to je gojaznost, koja je jedan od glavnih faktora u razvoju GDM-a.

Šta uzrokuje gestacijski dijabetes, kako se dijagnostikuje i kako se on tretira? Takođe, koliko gestacijski dijabetes može da utiče na bebu?

– Ne postoje specifične manifestacije gestacijskog dijabetesa. Stoga je jedini kriterijum za postavljanje dijagnoze laboratorijski pregled trudnice. Žene u riziku, nakon što su prvi put ostale trudne, trebalo bi da budu testirane na nivo šećera u krvi na osnovu uobičajene ishrane i vježbi. Ako je nivo šećera u krvi iz prsta 4,8-6,0 mmol/l, preporučuje se da se podvrgne posebnom testu sa opterećenjem glukoze. Da bi se identifikovao gestacijski dijabetes melitus, oralni test tolerancije na glukozu vrši se za sve trudnice između šestog i sedmog mjeseca, koji pokazuje kvalitet unosa glukoze u tijelo. Ako glukoza u plazmi koja se uzima na prazan stomak prelazi 5,1 mmol/l, sat vremena nakon obroka - više od 10,0 mmol/l, a nakon par sati - više od 8,5 mmol/l, tada ljekar ima razloga da postavi dijagnozu GDM. Pravovremenom dijagnozom bolesti i naknadnim nadgledanjem, primjenom svih preporuka ljekara, rizik od oboljenja djeteta svodi se na 1-2%. Fetus prima glukozu od majke, ali ne prima insulin. Ovo su karakteristike metabolizma ugljenih hidrata između majke i ploda. Dakle, višak glukoze je odlika prvog tromjesečja. Nakon 12 nedjelja, kada tijelo nerođene bebe razvija svoj insulin razvija se hiperinsulinemija, što prijeti razvoju asfiksije i povreda kod porođaja, respiratornih poremećaja i hipoglikemijskih stanja novorođenčadi.

Postoji li način da se te poteškoće spriječe?

– Naravno, najvažnija je pravovremena dijagnoza i dobro odabrana terapija. Žena će morati stalno da prati nivo glukoze u krvi, najmanje četiri puta dnevno. Pored toga, morala bi da bude na dijetetskom režimu ishrane. Veoma je važno da ishrana bude uravnotežena u sadržaju glavnih hranljivih sastojaka - proteina, masti i ugljenih hidrata, vitamina i minerala, jer od toga zavisi rast i razvoj ploda. Uzimanje ljekova koji smanjuju glukozu u krvi tokom trudnoće je kontraindikovano. Ako ishrana koju je propisao ljekar, uz umjerenu fizičku aktivnost ne daje očekivane rezultate, tek tada se uključuju ljekovi.

Da li gestacijski dijabetes može da „preraste” u dijabetes i poslije porođaja, i koji faktori na to utiču?

- Pri porođaju kod trudnica sa dijabetesom moguća je i visoka hiperglikemija, stanje acidoze i hipoglikemijsko stanje. U prvim danima postporođajnog perioda nivo glikemije opada, a zatim raste za četiri do pet dana. Nakon porođaja, svi pacijenti sa GDM prekidaju terapiju insulinom. U prvim danima nakon rođenja potrebno je izmjeriti nivo glikemije kako bi se utvrdilo moguće kršenje metabolizma ugljenih hidrata. Ako se sekrecija insulina povećala adekvatno u skladu sa povećanjem insulinske rezistencije tokom trudnoće i dijabetes se nije razvio, tada se čuvaju sekretorni resursi pankreasa. Mjesec i po do dva mjeseca nakon porođaja, žene koje su imale gestacijski dijabetes moraju se testirati na glukozu u krvi i uraditi test tolerancije na glukozu. Na osnovu rezultata, ljekar će preporučiti određeni raspored ishrane i terapiju. Često žene koje su imale gestacijski dijabetes razvijaju dijabetes tipa 2. Posebnu pažnju treba obratiti na pouzdane klase rizika. Ovo uključuje žene koje imaju normalnu toleranciju na glukozu, ali su prethodno imale hiperglikemiju ili oslabljenu toleranciju na glukozu. Uključuje žene sa dijabetesom otkrivenim tokom trudnoće, kod kojih se tolerancija na glukozu vratila u normalu nakon porođaja. U ovu grupu spadaju i bolesnici sa šećernom bolešću i gojaznošću, kod kojih je tolerancija na ugljene hidrate normalizovana. Potencijalno oslabljena tolerancija na glukozu je opisana kao potencijalni dijabetes. Ovo uključuje žene sa normalnom tolerancijom na glukozu koje imaju povećan rizik od dijabetesa. Zdrav život, jednostavna nutricionistička ishrana i fizička aktivnost mogu smanjiti rizik. U postporođajnom periodu svakako bi trebalo da odaberete optimalnu metodu kontracepcije, jer trudnoća sa dijabetesom zavisnim od insulina može biti samo planirana.

S.M.

---

Šest obroka dnevno
Koliko ishrana tokom trudnoće može da utiče na pojavu gestacijskog dijabetesa, a koliko se pravilnim izborom namirnica može uticati na to da rizik od gestacijskog dijabetesa bude sveden na minimum?

– Dijabetes melitus tokom trudnoće uključuje obaveznu terapiju dijetama. Pravilna ishrana može biti ključ uspješnog liječenja ove bolesti. Naglasak mora biti na smanjenju kalorijskog sadržaja hrane, a da pri tome ne umanjujete njenu hranljivu vrijednost. Ljekari preporučuju nekoliko jednostavnih, ali efikasnih preporuka. Trebalo bi jesti u malim porcijama u isto vrijeme, iz ishrane isključiti prženu, masnu hranu zasićenu lako probavljivim ugljenim hidratima (kolači, peciva, banane, smokve), kao i instant proizvode i brzu hranu, obogatiti ishranu žitaricama od različitih žitarica (pirinač, heljda, biserni ječam), salatama od povrća i voća, hljebom i tjesteninama od cjelovitih žitarica, tj. hranu bogatu vlaknima, jesti nemasno meso, perad i ribu, izuzev dimljenih kobasica koje sadrže mnogo masti. Preporuka je, takođe, da pripremate hranu koristeći malu količinu biljnog ulja, kao i da pijete puno tečnosti. Obavezno jedite najmanje šest puta dnevno kako bi unos hranljivih materija i energije bio ujednačen tokom dana, što omogućava izbjegavanje naglih skokova šećera u krvi. Dijeta za trudnički dijabetes trebalo bi da bude koncipirana tako da potpuno eliminiše unos „jednostavnih“ ugljenih hidrata (šećer, slatkiši, konzerve...). Važno je ograničiti količinu složenih ugljenih hidrata na 50 odsto od ukupne količine hrane, a preostalih 50 odsto trebalo bi da bude podijeljeno između proteina i masti.



”Veoma je važno da ishrana bude uravnotežena u sadržaju glavnih hranljivih sastojaka - proteina, masti i ugljenih hidrata, vitamina i minerala, jer od toga zavisi rast i razvoj ploda